Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Jestem przekonany, że dzięki tej powieści poczucie piękna ziemi i otaczającego ją nieba długo mnie nie opuści. A to wszystko za sprawą tak często wykpiwanej przez dorosłych dziecięcej ufności, tej jakże mało pielęgnowanej umiejętności wiary w dobro, która często po przekroczeniu progu dorosłości przekształca się w gorycz zawiedzionych nadziei. Sam się sobie dziwię, że wyczarowany piórem Burnetta ogród, tak długo czekał na odkrycie przeze mnie. W poszukiwaniu furtki do podsycających ciekawość nowości zawsze gdzieś omijałem klucz, którym mógłbym się posłużyć akurat w tym celu. Gdy w końcu go odnalazłem, to z zachwytem się przyglądałem panującej tam wiośnie i z niecierpliwością wyczekiwałem zapanowania szczęścia. Powieść Francesa Hodgsona Burnetta należy do gatunku zawsze dobrze kończących się historii. Dlatego też wiedziałem o tym, że szarość przemieni się w zieleń a życie powróci tam, skąd wcześniej musiało odejść.

Wyraźnie dominujące w "Tajemniczym ogrodzie" czarowne tony i głosy nie były jedynymi, dzięki którym zauroczyłem się tą lekturą. Ogromny wpływ na odbiór tej powieści miało zaufanie, przenikające każdą stronę przesyconej wiosennym światłem historii. To ufność w siłę nowego, potężnego i przedziwnego uczucia. Zdolnego przemodelować wyglądający na znieruchomiałego świat i tchnący w niego powiew świeżości. Przez ostatnie kilka dni miałem wiele czasu aby dobrze się rozejrzeć po tym pełnym tajemniczego czaru królestwie. Byłem świadkiem narodzin przyjaźni. Widziałem jak wszystko rośnie. Patrzyłem na dom pełen zagadek i dziwowałem się nad czarami przyrody. Coś magicznego otaczało tytułowy ogród, roztaczało aurę miłości i zrozumienia. Nie brakowało nawet wiary w ludzi, rosnącego z rozdziału na rozdział przeświadczenia o potędze ludzkiego uczucia.

"Tajemniczy ogród" jest też opowiedzianą z zapałem i fantazją historią wielkiej przemiany. Ponieważ aby można było do niego wejść, to trzeba kochać życie. Należy patrzeć i słuchać, szukając ukojenia potrzeba wyzbyć się urojonych obaw i lęków. Warto przy tym pamiętać o szacunku do ludzi i zwierząt. Tylko wtedy wiosna naszego życia dokona w nim cudów. Dzięki temu odczujemy ulgę i poczujemy prawdziwy zapach doskonałej chwili. Bo myślę, że chyba chodzi tu o ukazaną przelotnym momentem doskonałość. Jednak nie o tę górnymi słowami wyrażoną chęć wspinania się na szczyty doświadczenia ale o cichą i skromną pracę dla ogółu ludzi. Bo gdy świat rodzi się na nowo, to i dla nas, aktywnych uczestników przemiany, znajdzie się w nim wygodne miejsce. Bardzo pokrzepiająca jest ta nadzieja na lepsze życie.

Po przeczytaniu tej książki można mieć z pewnością wiele pomysłów na lepsze ułożenie sobie świata wokół siebie. Tym bardziej, że jako osoby wciąż go poznające chcemy kierować się uczuciami, dzięki którym ciągle wzrastamy i zyskujemy odpowiednią dla nas pozycję. Ta książka wiele nam w tym pomoże ale jednocześnie postawi przed nami pytania, na których odpowiedź poznamy dopiero po wykształceniu w sobie specyficznego zaufania do otaczającej nas rzeczywistości. Nie każde działanie jest dobre i nie wszystkie rozwiązania wpływają na naszą korzyść. Wiele zależy od znalezionego przez nas klucza do pojmowania życia i od umiejętnego się nim posłużenia. Tego nas uczą bohaterowie "Tajemniczego ogrodu", przekonania o celowości zmian ale też wiary w rwącą rzekę życia zwaną szczęściem, do której wskoczenie w odpowiednim momencie jest nie lada wyzwaniem.

Jestem przekonany, że dzięki tej powieści poczucie piękna ziemi i otaczającego ją nieba długo mnie nie opuści. A to wszystko za sprawą tak często wykpiwanej przez dorosłych dziecięcej ufności, tej jakże mało pielęgnowanej umiejętności wiary w dobro, która często po przekroczeniu progu doro...

Rozwiń

Zwiń

Schwytał słońce wewnątrz pomarańczy ale sam nigdy nie potrafił się wyzwolić od emocjonalnego bólu. Pomimo rozświetlających jego poezję promieni miłości ciągle wybrzmiewają pytania. Kto czego pragnie najbardziej? Kto jest spragniony najmocniej? Oczywiście można by z jego wierszy wyciągnąć esencję, która zaświadczyłaby o mającej coś z południowych wiatrów liryce a nawet o czerpanej z hipotetycznych śródnocnych mórz wenie. Jednak i tak nie osiągniemy stopnia gorączki, która wylewając się z każdej użytej metafory wpisuje się w hiszpańską tradycję poetycką. Federico García Lorca stworzył własny świat, plastyczny i pozbawiony poczucia czasu organizm dla którego głębokie niebo nad oliwnymi gajami zawsze jest pełne spadających gwiazd. Powróćmy więc do miłości pod kwitnącą pomarańczą. Ponieważ od niej się wszystko zaczęło i na niej się zakończy.

Zastygnąć w półśnie i bawić się zapachem ambry i wina. Iść w kierunku wołających świateł, nie bacząc na to, że wśród nich ukryte są również źródła smutku. To poezja rzadkich smaków, tak niedostępnych i niejasnych, że nawet gdybyśmy skrzętnie zbierali wszystkie odkryte tropy, to i tak nigdy do końca nie uchwycimy tego jednego i najważniejszego symbolu. Bo przecież przekupień czasu Lorki może nam zaoferować jedynie tyle, na ile sam czas pozwoli. Na sen na chwilę, w której minuta trwa wiek. Na dobywające się jakby spod ziemi odgłosy dalekich uciszeń, które pomagają nam odejść od zgiełkliwych cmentarzy historii. A wiele się na nich nazbierało hałaśliwych trupów. Do wielu już nawet nie można dotrzeć pamięcią i trudno odnaleźć zarysy tych, których niegdyś żywe kolory w niczym nie przypominają ludzi, którym podcięto skrzydła.

Zginął, bo nie chciał widzieć krwi a poetyckie sny zwiodły go na manowce. Zostawił przy tym dla wieczności swoje serce, z charakterystyczną dla jego twórczości udręką wzburzonej krwi. Wszystko to jak zwykle z gwałtownością emocjonalnego awanturnika dla którego jedynym ograniczeniem może być śmierć. Jemu właśnie za to zawdzięczamy schodzące do wodopoju gwiazdy, których podglądanie u źródeł myśli może przynieść ogromną satysfakcję. Do tego bezsenny zegar, ziemski stróż czasu, uwolniony z kajdan jakichkolwiek ograniczeń i nieuczestniczący w naszym wyścigu wieczny zwycięzca. Poezja tego hiszpańskiego poety jest jutrzenką nowych czasów, kładącym się na gorącym południowym wietrze krzykiem o wolność i sprawiedliwość. A jednocześnie cyprysowym cieniem, schodzącym na równiny sennym gajem. Przecież to pieśń o dniu, który przemija a jednak w świadomości odbiorcy mógłby trwać wiecznie.

W taki właśnie sposób zeszło się piękno hiszpańskiej poezji i wyhaftowało na wyobraźni kwiaty smutku lub radości. Od nas samych zależy, dla których z nich otworzymy nasze serca i przypniemy łatę światła lub ciemności. Federico García Lorca tymczasem proponuje nam noc u brzegu rzeki, nad którą wschodzi księżyc. Daleki wiatr przynosi dźwięki cygańskiej romancy, w tych nigdy niezasypiających podmuchach liryki można znaleźć przygodę i najzieleńszą na świecie zieleń. Jednak nie dajmy się uwieźć złudzeniom poezji, bo Lorca potrafi zaskoczyć posmakiem morskiej soli i widokiem zimnych mórz północnych. Tyle w nim przeciwieństw ile w nas samych konfliktów z otaczającą nas rzeczywistością. Dlatego też nie bójmy się różnorodności, z pewnością każdy z nas wybierze coś najbardziej wskazanego dla naszej przytłoczonej współczesnością psychiki.

Schwytał słońce wewnątrz pomarańczy ale sam nigdy nie potrafił się wyzwolić od emocjonalnego bólu. Pomimo rozświetlających jego poezję promieni miłości ciągle wybrzmiewają pytania. Kto czego pragnie najbardziej? Kto jest spragniony najmocniej? Oczywiście można by z jego wierszy wyciągnąć e...

Rozwiń

Zwiń

Jakże ciężka jest droga do zjednoczenia z Bogiem a jednocześnie jak wiele można poświęcić ze swego ziemskiego życia, aby na końcu tej podróży móc oglądać Stwórcę bez żadnej zasłony. Zapewne gdyby człowiek nie chciał porzucić światła naturalnego poznania, to blask wiary nigdy by nie zdołał należycie rozjaśnić znaczenia Słowa dla którego poznania tak wielu ludzi marzy o doznaniu szczególnej łaski wewnętrznego doświadczenia. Jan od Krzyża był świętym, który w najwyższym akcie wolności świadomie wybrał oddanie się Bogu. Poszukując chwil, w których jego dusza mogła zostać dotknięta w swym najgłębszym wnętrzu, wybrał rozpoczynającą się już na ziemi podróż ku Bogu. O tym wszystkim opowiada Edyta Stein. O śmierci człowieka zmysłowego i zmartwychwstaniu osoby duchowej. O wygaszaniu światła naszego rozumu po to, żeby wejść w noc ciemną wiary. A wreszcie też o tym, jak przemieszane ze sobą mistyka i poezja potrafią przybliżyć sprawy nadprzyrodzone.

Studium Edyty Stein nasuwa mi na myśl wiosnę duszy, w której celem staje się zrealizowanie pragnienia ujrzenia Boga twarzą w twarz. Podczas tego procesu dokonuje się duchowa przemiana a pojęcia niezmierzonego i niewyrażalnego stają się w odważnych poetyckich wizjach bliższe ludziom poszukującym prawdy bardziej, niż kiedykolwiek wcześniej. W twórczości św. Jana od Krzyża przemawia samo serce, towarzysząca mu przez całe życie pieśń miłości pomaga odkrywać drogę do krystalicznych źródeł wiary. Prawda, że brzmi to orzeźwiająco i oczyszczająco? I to pomimo tego, że mistyczna mądrość wcale nie musi być wyraźnie zrozumiana a wejście na przepastną głębię ducha wręcz poświadcza ogromną skalę trudności podejmowanego zadania. Św. Jan od Krzyża na kartach swych dzieł zamienia śmierć w życie a zmysłowość w duchowość. W jego subtelnym rozmiłowaniu widać już progi wiecznego raju a on sam nie żałuje, gdy musi opuścić ziemski padół.

Niemiecka karmelitanka bosa odsłania horyzonty dostatecznie szerokie dla Boga ale ukazując przy tym wystarczająco wąską bramę poznania dla ludzi, udowadnia tym samym trudność, jaka towarzyszy wstępowaniu z jednego stopnia miłosnego zjednoczenia na drugi. Wyjaśniając teologię Krzyża, powołuje się w swoich zabiegach na naśladowanie Jezusa Chrystusa. Pomaga jej w tym poetycka ekspresja Jana od Krzyża, ponieważ wyrażona jego poezją substancja duszy staje się ważnym elementem na twardej i stromej ale pięknej i słodkiej drodze zjednoczenia z Bogiem. Tym samym przełamuje ciasnotę umysłu, do której jesteśmy przez całe swoje życie tak mocno przywiązani. Jednak to nie wszystko, bo wywiedziona z najbardziej wewnętrznego doświadczenia duchowa siła, pozwala odbiorcom studium pewniej stąpać po tajemniczych ścieżkach karmelitańskiej duchowości.

Pracy Edyty Stein zawdzięczam chociaż częściowe uciszenie zmysłowej części duszy i otwarcie swojego wnętrza na nowy świat. Czy przebyłem sobie pisaną noc ciemną? Zapewne nie, jednak opisy wewnętrznych przeżyć św. Jana od Krzyża pomogły mi pewniej stanąć na drodze wiary. Z wielkim zainteresowaniem czytałem o bardzo subtelnych i niemal nieodczuwalnych zabiegach świętego karmelity, zmierzających do przesunięcia granic wolności ducha poza kres ludzkiego poznania. Martwiły mnie jego próby przebrnięcia przez pustkę oschłości, ale wiedząc jak zakończyła się ta historia miłosnego zjednoczenia z Bogiem, wiedziałem o czekającej na niego na końcu drogi nagrodzie. Warto było próbować przekraczać wszelkie ludzkie zrozumienie chociażby po to, aby móc się zachwycić przewagą piękna blasku wiary nad światłem rozumu.

Jakże ciężka jest droga do zjednoczenia z Bogiem a jednocześnie jak wiele można poświęcić ze swego ziemskiego życia, aby na końcu tej podróży móc oglądać Stwórcę bez żadnej zasłony. Zapewne gdyby człowiek nie chciał porzucić światła naturalnego poznania, to blask wiary nigdy by nie zdołał ...

Rozwiń

Zwiń

Chociaż ta poezja powstała już w czasach nowożytnych, to można w niej odnaleźć wiele odniesień do minionych stuleci. Jej lekko kreślone wizje przypominają o tym, że do lirycznej rzeki często wchodzi się po raz drugi a przy okazji można przy tym złowić niejedną starożytną i wydającą się przebrzmiałą ideę. Takim właśnie uczuciem są przesycone wiersze Kostisa Palamasa. Widać w nich rozmach poszukującego odpowiedzi na zagadki historii człowieka i specyficzny powiew zatracenia, kiedy się śni o nigdy nienazwanych stronach wszechświata. Czy ten grecki poeta zbliżył się chociaż do prawdy? Tego nie wiem, ale powstałe dzięki niemu Słowo i wynikająca z niego Mądrość wydają się kształtować atmosferę towarzyszącej mu rzeczywistości przełomu XIX i XX wieku.

Poezja Palamasa jest pokłosiem działania czasu i wszystkiego, co doprowadziło do powstania opisywanych przez niego krain. Widać wiele jego pracy, zmierzającej do oddania pięknego blasku Morei. Właśnie w tych wierszach lśni Rumelia i przeziera błękit Jonii. Spienione Cyklady toczą spór z błyszczącym Parnasem o prymat nad pięknem stworzenia. Wdzięk zaklętych w słowie wspomnień widać w kojących bezkresach równiny a to i tak jest zaledwie ułamek możliwości naszej chętnie odwiedzającej bezdroża wyobraźni. Pomieszane dźwięki i zapachy są dewizą poezji Palamasa. Tak jak tryskają w niej ukryte źródła starożytnych idei, tak samo stanowią one przedmiot tęsknoty człowieka ginącego w wyziewach współczesnego świata. Czarowne głosy płyną z wersów wydających się nieśmiertelnymi, będących schronieniem wszystkich pustelników wolnego umysłu, ludzi dla których szeroko rozlana myśl stanowi skarb nad życie.

Jakież jest to widziane przez Palamasa w bezkresie i bezmiarze piękno? Z którego słońca pochodzą jego złociste wersy? To Nowy Świat duszy, zawsze wydający się obcym i pozostający nieruchomym w głębokim śnie, z którego nie chcielibyśmy się nigdy obudzić. Każdy z nas odkryje w nim inny obraz, dla każdego oczywistym znakiem stanie się odmienne, przywołane przez poetę liryczne i filozoficzne natchnienie. Nie na darmo się mówi, że Kostis Palamas był filozofującym poetą i zacierał granice pomiędzy liryką a nauką miłującą mądrość. Ten wielki zwolennik wieloznaczności lubował się w symbolice, próbował rozsadzić tradycyjne normy ale nigdy nie walczył z nieuleczalną nostalgią. Być może dlatego jego poezja jest tak zmysłowa i upojona tajemnicami świata oraz egzystencji. Pełna niepokoju i sprzeczności rozległość wyrażonego w tych wierszach życia duchowego, idealnie wpisuje się w chętnie odwiedzane przeze mnie obszary literatury.

Twórczość Palamasa przemawia za tym, że innego światła potrzebuje serce a czym innym rozświetlamy umysł. Kiedy nasze życie naznaczone jest śladami po tysiącach noszonych przez nas masek, to w głębi serca wciąż pragniemy tego samego, nieśmiertelnego motywu o jakim również wspomina Palamas w odwiecznym konflikcie pomiędzy sercem i umysłem. Dlatego też jego poezję najlepiej odczują śniący na jawie, dla których głupstwa tego świata przegrywają ze słodkimi jak ulubione melodie wizjami. Pojawia się też tutaj pewna gorycz, która jednak wchłaniana kropla po kropli przez pogodność tej poezji, znika w tej przepastnej i ulotnej studni. Mam nadzieję, że podobnie do mnie odkryjecie tu mistycyzm jesiennego zmierzchu i zarazicie się poszukiwaniem celu, którym jest umiłowanie piękna pod każdą postacią.

Chociaż ta poezja powstała już w czasach nowożytnych, to można w niej odnaleźć wiele odniesień do minionych stuleci. Jej lekko kreślone wizje przypominają o tym, że do lirycznej rzeki często wchodzi się po raz drugi a przy okazji można przy tym złowić niejedną starożytną i wydającą się prz...

Rozwiń

Zwiń

W niekończącym się powtórzeniu dwóch słów kształtuje się moja pamięć o powieści Miklósa Bánffyego. Zawsze i nigdy, te dwa wyrazy przełamały czar, którym zostałem zwiedziony podczas przygotowywania mojej krótkiej listy książek do przeczytania. Ponieważ w tej opowieści o niespełnionych pragnieniach zawsze uparcie powraca jedna fraza, nieco przykra i smutna, zamieniająca dzieło węgierskiego pisarza w przeganiane ze złością wspomnienie. Dlatego też zapewne nigdy nie powrócę do jego przesiąkniętych skargą na życie historii. "Policzone" stanowi podsumowanie zaprzepaszczonych szans, którymi hojnie obdarowani bohaterowie powieści wzgardzili lub z niezależnych od siebie przyczyn nie mogli podjąć proponowanego im szczęścia. Jest to też rozprawa na temat poczucia obowiązku wobec wspólnoty przy jednoczesnym staraniu o własne powodzenie. Starannie dobierając słowa, Bánffy daleko zapuszcza wzrok do wnętrza złożonej ludzkiej psychiki. Robi to jednak zbyt mało zachęcająco albo za bardzo zajmuje się wychwytywaniem pojedynczych właściwości każdego dążenia lub namiętności.

W świecie, gdzie bardzo ważne jest dochowanie formy, konwenanse kształtują podstawy życia towarzyskiego i to one decydują o losach pojedynczych ludzi a nawet całej zbiorowości. Nie inaczej jest w "Policzonym" w którym strażnicy honoru są bardziej szanowani a matrymonialne przypadki będą tępione i wręcz niepodlegające dyskusji. Dialogów tu znajdziemy wiele a w każdym z nich należy baczyć na dominujący szczegół rozmowy, którego rola polega na aranżowaniu całej odsłanianej w danej konwersacji sceny. Dlatego też przystąpienie bohaterów powieści do szaleńczej gry w której stawką jest moralność a nawet skazanie na utratę przyzwoitości, tak bardzo zależy od umiejętnie wypowiadanych przez nich słów. Publiczna lub utrzymana w tajemnicy hańba to najważniejsze źródło zasilającej opinię towarzyską plotki.

Miklós Bánffy zajął się badaniem problemów świata przez pryzmat węgierskiej prowincji. Podkreślając znaczenie różnic majątkowych, wychwycił nawet najdrobniejsze towarzyskie dysproporcje. Dzięki niemu w jego powieści każdy gest czy spojrzenie ma znaczenie. Od tego zależą widoki na matrymonialne powodzenie i spełnienie marzeń o wyczekiwanej miłości. A chociaż jej samej Bánffy poświęcił tak wiele stron, to jednak jego bohaterowie nie mają w niej szczęścia. W zachowaniu każdego z nich rysuje się niezaspokojone pragnienie, jedynie przykryte wielkoświatowymi manierami poczucie niespełnienia lub nieodwzajemnienia uczuć. Ciężko opisać słowami opinii to, co węgierski pisarz przedstawił skomplikowanym ujęciem, związanych z emocjami pojęć.

Tu każda historia rozdziela się na wiele pomniejszych, staje się wyrażoną w odmiennych kształtach opowieścią o emocjonalnej porażce tej czy innej postaci. Między innymi to multum wątków zdecydowało o moim niezbyt dobrym odbiorze tej książki. Wyciągnięte z szuflady sekrety a wraz z nimi uczucie powracającej nostalgii, zdominowały uśpione w pierwszym tomie "Trylogii siedmiogrodzkiej" wspomnienia. To bardzo mi dokuczało, przynosiło rozczarowanie i przedłużało lekturę ponad sześćset stronnicowego tomiszcza. Jednak aby przewrotnie podsumować ten mój nieciekawy wybór, warto wspomnieć o przedstawionym w "Policzonym" podejściu do egzystencji, z którego Bánffy niejako spowiada głównych bohaterów. Jest nim "drobnostka" w życiu, pewna głęboko osadzona zadra, umiejscowiona pomiędzy poczuciem honoru ludzi epoki fin de siècle a ich marzeniami. Warto się jej bliżej przypatrzeć aby być może poszukać poczucia wybawienia od klęski, jaką niesie ze sobą nietrafiony czytelniczy wybór.

W niekończącym się powtórzeniu dwóch słów kształtuje się moja pamięć o powieści Miklósa Bánffyego. Zawsze i nigdy, te dwa wyrazy przełamały czar, którym zostałem zwiedziony podczas przygotowywania mojej krótkiej listy książek do przeczytania. Ponieważ w tej opowieści o niespełnionych pragn...

Rozwiń

Zwiń

Historie bohaterów "Kroniki rodu Pasquier" zawierają w sobie wytłumaczenie świata w którym przyszło im żyć. Nawet największe ich starania nie zmienią faktu, że każde zdobyte przez nich doświadczenie jak w soczewce skupia nadzieje i problemy przynależnej im klasy społecznej, narodowości czy też po prostu faktu bycia Europejczykiem w przededniu I wojny światowej. Każdy z nich na swój własny sposób pragnie być szczęśliwy. Wielu popełnia błędy, potyka się, ale przede wszystkim pozwala sobie na ciągłe poszukiwanie. I pośród tych wszystkich ludzkich utrapień Georges Duhamel zbudował opowieść, w której przyszło mu przyjąć rolę bystrego obserwatora charakterów a jego czwarty tom sagi rodzinnej stał się laboratorium nowego XX wieku. Dostrzegłem w nim pragnienie poczucia jakiegoś porządku świata i związaną z tym zapowiedź powstania nieskończenie wolnego umysłu. Na miarę rewolucyjnych czasów o których największym filozofom się nigdy nie śniło.

Dwa tory po których biegnie ta historia często się ze sobą przecinają a momentami nawet nic nie stoi na przeszkodzie aby w jednym rytmie i przy wtórze głosów zachęty, wszystkie sprawy podążały w tym samym kierunku. Dlatego też romantycy i entuzjaści mają tu swoją sporą reprezentację. Praktycy i teoretycy toczą ciągły spór a ci, których umysły śmiało bujają w chmurach, pozostają poza skalą jakichkolwiek ocen. Można by zasugerować, że Duhamel zdecydował się przeorać szmat cudzego życia aby na podstawie szkiców rodzinnych scen ukazać szlachetność słowa pisanego. Nie można mu też odmówić psychologicznej przenikliwości, pozostającej zawsze w zasięgu promieniowania innych wielkich twórców francuskiej prozy.

Ciężko jest dźwigać nazwisko Pasquier i jednocześnie być sługą oraz adwokatem wiedzy. W tym jednym wątku francuski pisarz umieścił rozprawę o polemicznym dziennikarstwie i wplótł w to elementy zmieszanej z przyjaźnią podłości. A wydawało mi się, że przedstawiane w poprzednich tomach uroki pracy naukowej nie zostaną nigdy rozwiane. Stało się jednak inaczej. Piękno nauki i wcielenie rozsądku zostały zszargane, wygrały poparte siłą nacisku prasy partykularne interesy. Jednak ta historia o wielkiej niesprawiedliwości nie chybiła celu. Z laboratoryjnej ciszy wydobyła na światło dzienne fakt istnienia koterii i uchyliła rąbka tajemnicy dla której pożywką stały się nieostrożność i niezręczność. Tym razem Duhamel dużo pisze o polityce, tej małej i wielkiej.

Rozciągające się nad małymi ludźmi widmo wielkich spraw być może wcale by nie musiało odcisnąć na ich życiu tak wyrazistego piętna gdyby przez Europę w tym samym czasie nie przebiegał oddech niepokoju. Może klan Pasquier wszystko przy tym stracił ale istnieje też możliwość, że wiele zyskał. Przejście przez doświadczenia życia, które rozczarowują, musiały zmienić zapatrywania na pewne kwestie związane ze sprawiedliwością i pod innym kątem naświetlić istniejące problemy. Kończący się wstrząsem świata czwarty tom powieści pomaga dzięki tym bardzo wyraźnym zmianom stanąć wyraźnie po jednej lub drugiej stronie barykady. Na wprost życia i jego zgiełku. Bardzo blisko niektórym ideom, które nabierają kolorów dopiero w chwilach większego zagrożenia. Podejrzewam, że w ostatniej, piątej części "Kroniki rodu Pasquier" czeka mnie kumulacja tego, co nazwałbym wypatrywaniem nadziei przez pryzmat wydarzeń z przeszłości.

Historie bohaterów "Kroniki rodu Pasquier" zawierają w sobie wytłumaczenie świata w którym przyszło im żyć. Nawet największe ich starania nie zmienią faktu, że każde zdobyte przez nich doświadczenie jak w soczewce skupia nadzieje i problemy przynależnej im klasy społecznej, narod...

Rozwiń

Zwiń

Spośród podziwianych przeze mnie form poetyckich najbardziej cieszą mnie te ulotne, które porównywane przez Umberta Sabę do bielejącej na szczytach fal morskiej piany, przyprawiają o lekkość na sercu. Tak jak w jego wierszach przemijające kształty obłoków wprawiają wszystko w lekki ruch, tak samo moje odczuwanie czasu i pozostawionych przez niego śladów jest naznaczone wiecznym żeglowaniem po tych niemożliwych w pełni do odkrycia obszarach. A przy tym w poezji Saby bardzo odczuwalna staje się tęsknota, bo gdy któraś z jego pięknych i zapamiętanych przez nas myśli nieoczekiwanie ulegnie zagubieniu, to powstaje pustka, której zapomniany urok domaga się jak najszybszego wypełnienia. Nie pozostaje wtedy nic innego jak pozbierać te pozostawione przez włoskiego pisarza, wszystkie z pozoru błahe sprawy i stanąć na skrzyżowaniu kultur pod kosmopolitycznym Triestem. A ukryte piękno życia ukaże się naszym oczom podczas kontemplacji nawet najmniejszych rzeczy.

Poezja Umberta Saby kojarzy mi się z doskonałością wyrażoną pieszczotą słowa. Przenika ją czułość. Dlatego też zakochanie się w niej nie musi być uznane za wariactwo. Kto przeczyta te wiersze, ten dostrzeże wiosnę. A kto lubi opowieści o utraconych skarbach, ten doceni walory habsburskiego kiedyś Triestu. Saba pisze o tym mieście z delikatnie opryskliwym wdziękiem, zagląda do zaułków w których można ukryć swoją wstydliwość. Zbacza z popularnych traktów aby się wspiąć stromymi uliczkami, aż do momentu gdy zaskoczony napotkanymi cierniami zazdrości mieszkańców tego miasta, wycofuje się z niego i na nowo myśli nad swoimi relacjami z Triestem. Te poetyckie poszukiwania na temat otaczającego nas świata wprawiają mnie w lekkie zakłopotanie. Jak bardzo można ukochać coś, co bliskie cierpieniu, sprawia w nim jednocześnie ulgę.

W śródziemnomorskim śnie włoskiego poety nic nie jest ostatnie. Nawet to, co drobne i łatwo gubione w niepamięci nie może zostać ostatecznie odrzucone. Warto kochać małe gesty i ich znaczenia ponieważ często służą wielkiej sprawie i jako jej forpoczta doprowadzają do realizacji niegdyś zapomnianych marzeń. Podczas swej literackiej podróży słowo Saby płynie też wzdłuż dalmackich wybrzeży. Wyprzedza je młodość, która pędząc w kierunku śmierci na chwilę wstrzymuje swój pęd, żeby zrozumieć, co za moment utraci. Straci wszystkie namiętności a na koniec największy klejnot, jakim jest serce. Dlatego też poetycka opowieść Umberta Saby wydała mi się walką o powstrzymanie od zapomnienia leżącej na dnie prawdy. Bowiem ona jako ostatnia licząca się wartość ma szansę na wzbogacenie ludzkiego życia.

Kiedy przyjrzymy się biografii Umberta Saby, to zdziwimy się brakiem pesymizmu w jego poezji. Przeżył dwie wojny światowe a na jego życiu odcisnął piętno włoski faszyzm. Pomimo tego, jego kwiatowe rymy "fiore amore" świadczą o poezji otwartej na kolorystyczną różnorodność, przesiąknięte miłością codzienności rzeczy prostych przypominają kwietne łąki, składające się często z tych niewyszukanych odmian pospolitości. W jego Śródziemnomorzu jest miejsce zarówno dla malowanego grubym pociągnięciem poetyckiego słowa miłosnego rozpasania, jak i dla wątłej kreski skromnego odczuwania osobistego cierpienia. Ta poezja jest subtelna i prosta, jednocześnie zachowująca nowoczesną formę. Czy wiersze Saby wpisują się dobrze jedynie w panoramę ciemnych staromiejskich ulic Triestu, a może właśnie najczystsze myśli tej poezji powstają w najbardziej odrażających miejscach ludzkiej duszy? Warto za nimi podążyć wtedy, kiedy zmęczeni myślami o własnym życiu, próbujemy chociaż na chwilę pomyśleć o smutku i radości kogoś innego.

Spośród podziwianych przeze mnie form poetyckich najbardziej cieszą mnie te ulotne, które porównywane przez Umberta Sabę do bielejącej na szczytach fal morskiej piany, przyprawiają o lekkość na sercu. Tak jak w jego wierszach przemijające kształty obłoków wprawiają wszystko w lekki ruch, t...

Rozwiń

Zwiń

Natrafiłem na dzieło będące nie tyle pięknym ale pozostawiającym w pamięci ślad swojego osobistego uroku, przykładem zapomnianej literatury. Być może to zasługa stylu Raymonda Radigueta w którym pisarz kładzie nacisk na epizody, podczas których wychodzi na światło dzienne poezja drobnych rzeczy. Ich powierzchowna malowniczość oraz dodająca odwagi czytelnikowi ciemność postępków. Brutalność pożądania, przechodząca w łagodność głębszego uczucia. Oddający stan ducha swojej epoki francuski pisarz, bardzo subtelnie zapełnia każdą uczuciową próżnię. Dzięki niemu zakosztowałem uroków prowadzącej do skandalu swobody i przypomniałem sobie, że szczęście bywa egoistyczne. Gdy przerażona Europa walczyła w okopach I wojny światowej, to na kartach "Opętania" była podsycana zmysłowość a przedstawiana przez Radigueta miłość upoważniała do ponownego zastanawiania się nad znaczeniem pojęć moralnych.

Myślę, że nie pomylę się w swoich odczuciach jeśli stwierdzę, iż po lekturze "Opętania" pewne rzeczy zobaczyłem zbyt jasno. Na tyle jasno, aby widok płonących listów przypomniał mi o historii Dafnisa i Chloe ale kiedy by miano uznać miłość za występek, to wtedy już na horyzoncie zarysowuje się ciemna nuta goryczy. W trakcie lektury byłem zaledwie o krok od tego, żeby przedstawiony w tej książce stan zakochania uznać za kształt ostateczny wszystkiego, co świadczy o wartości literackiej dzieła. Jednak prawda jest zbyt skomplikowana aby tylko w zarysie miłości zamknąć bohaterów "Opętania". Bowiem za fasadą starej godności Radiguet ukrył fałszywą troskę o moralność i wniósł do dyskusji o niej motyw przechodzącego w zepsucie emocjonalnego łakomstwa. Mowa tu oczywiście o zawikłanych miłosnych rozgrywkach nad którymi panuje uczucie tymczasowości.

A to wszystko przez młodość. Pozbawioną hamulców i dopuszczającą do głosu serce. Przez stan umysłu, w którym okresy dramatyzmu występują naprzemiennie ze szczęściem. Dlatego też niewyłamujący się z wiodącego nurtu tej prozy, główny bohater "Opętania" bez trudu dostarcza czytelnikom tych małych młodzieńczych drżeń. To właśnie one świadczą o wspomnianym przeze mnie na początku uroku powieści. Może nie wszyscy zauważą, że w tej książce zachodzą bardzo ważne procesy a Radiguet nie opisuje jedynie miłosnych kaprysów szesnastoletniego chłopca. W "Opętaniu" należy oddzielnie interpretować każde słowo i gest aby wyczuć subtelny zapach przemijania miłości. Kiedy w ten sposób odczytamy przesłanie książki, to każdy przejaw wyrachowania czy też dokonywane przez bohaterów machinacje będziemy mogli rozpatrywać w zupełnie innym świetle.

Powieść Raymonda Radigueta bardzo dobrze przedstawia stan, gdy człowiek smakuje miłość po raz pierwszy. Kiedy jest zawsze o krok od tego, żeby wszystko postawić na jedną kartę. Wiele jest książek, które opisując pożądanie nie potrafią przekazać jego zrozumienia. A tę właśnie umiejętność posiadł Radiguet i opisując pijanych namiętnościami ludzi przybliżył mi niedostępne u innych pisarzy stany ducha i ciała. Można sobie zadać pytanie, co oznacza wspomniany na koniec powrót ładu. Czy przypadkiem nie będzie on straszną wiadomością dla której nie warto było się poddawać aż tak wielkim uniesieniom? A może w głębinach prozy Raymonda Radigueta istnieje niedostępna dla naszej percepcji bardzo złożona cząstka, mieszanina szczęścia i bólu dla której odkrycia nie wystarczy kilkudniowa lektura jego dzieła. Dlatego życzę Wam dosięgnięcia tego, na co sam autor pozwoli czytelnikom.

Natrafiłem na dzieło będące nie tyle pięknym ale pozostawiającym w pamięci ślad swojego osobistego uroku, przykładem zapomnianej literatury. Być może to zasługa stylu Raymonda Radigueta w którym pisarz kładzie nacisk na epizody, podczas których wychodzi na światło dzienne poezja drobnych r...

Rozwiń

Zwiń

To był sprint, podczas którego mogłem dotknąć wszystkich kierunków w literaturze i przypomnieć sobie o istnieniu literackich twórców całego świata. Jednak w tym wyzwolonym od konwenansów ekscentrycznym mętliku brakowało mi specyficznego systemu, mikroklimatu w którym poetycki kamuflaż dodaje autorowi subtelności. Oczywiście nie sposób odmówić Karolowi Samselowi świeżości jego słowa, zapewne częściowo wynikającej z racjonalnego podejścia do różnego rodzaju moralnych konstrukcji. On sam rozprawia się z takimi wzorcami wręcz brutalnie, dowcipnie przy tym punktując estetyczną pruderię i tym samym tworząc generację poetów pozbawionych umiejętności spoglądania przez pryzmat fatamorgany. Dla mnie to za mało. W tej kakofonii dźwięków i rozdźwięków nie udało mi się uchwycić ani jednego przedmiotu doznania, o którym mógłbym napisać, że właśnie poznałem swoją heroinę.

Błąkając się po stronach "Choroby Kolbego" nie zszedłem na szczęśliwe manowce. A szkoda, bo wtedy być może natchniony bym został do napisania kilku ciepłych słów o tym, jak to warto walczyć z przesądami i ocierającym się o religię doktrynalizmem. W mojej ocenie nie ma złośliwości. Kieruje mną bardziej tęsknota za prawdomównością która, jak mi się wydaje, jest również bardzo ważna dla poety filozofa. Zapewne jego celem nie była synteza poezji z religią, Samsel posłużył się tworzywem z którego wyziera doświadczanie istnienia, niekoniecznie przyswajalne dla każdego odbiorcy literatury walczącej o prawdę. Można wręcz zasugerować, że jego wiersze otarły się o pogranicza artystycznej arogancji a spotkanie słowa z językiem wystawiło na próbę moją cierpliwość.

Karol Samsel rozwiewa szczelne złudzenia i chociaż czasami dokonuje tego poprzez stawianie czytelników w sytuacji gombrowiczowskiej, to i tak jest zawsze o krok do przodu. Powstaje zatem pytanie o rozmiar i cel tego wyprzedzania literackiego peletonu. Może po prostu chce o pewnych rzeczach pisać zupełnie otwarcie albo dalekim od urojeń językiem ostrzega nas przed lekceważeniem niektórych modeli myślowych. Nie jest celem samym w sobie wykształcenie przy tym swoistej kosmogonii, o której często marzą spragnieni uznania twórcy. Być może wynika to z chęci pogwałcenia literackich tradycji i zupełne odarcie wiersza z medytacyjnej otuliny. Nie będę ukrywać, że właśnie tego mi tutaj zabrakło, tej kontemplacji nad istnieniem, chociaż Samsel stara się umieścić Czas i Byt w swoich rozmyślaniach.

Nie dociekając istoty choroby Kolbego, należy postawić Karola Samsela w awangardzie doświadczenia własnego bytu nie zapominając przy tym o naszej własnej odporności na badanie nowych językowych zachowań. W pewnym sensie ten poeta jest badaczem, naukowcem teorii samopoznania i specjalistą od rozszyfrowania znaczeń. Żaden kamuflaż nie uchroni jakiegokolwiek literackiego nurtu przed jego wiedzą. A on w niezgodzie z wyższym prawem moralnym wyraża siebie tak, jakby posiadał właściwości oczyszczające. W każdym razie do "Choroby Kolbego" należy podejść bez uprzedzeń, nie zwalać ewentualnego niepowodzenia na karb kryzysu twórczego autora i zastanowić się nad tym, co w twórczości Samsela może być ważniejszego od poezji. Może filozofia albo bezpruderyjny dyskurs. Jedno jest pewne, jego wiersze są dla mnie nowością i zapewne pozostaną już nią na zawsze.

To był sprint, podczas którego mogłem dotknąć wszystkich kierunków w literaturze i przypomnieć sobie o istnieniu literackich twórców całego świata. Jednak w tym wyzwolonym od konwenansów ekscentrycznym mętliku brakowało mi specyficznego systemu, mikroklimatu w którym poetycki kamuflaż doda...

Rozwiń

Zwiń